TOKAT TURHAL ÇAYLI KÖYÜ  COĞRAFİ DURUMU

Yer: Tokat’ı Turhal’a bağlayan D180 Karayolunun 5 km. doğusunda olup, Tokat‘a 46, Turhal’a 7 Kmuzaklıkta bulunmaktadır. Kasaba merkezinin rakımı yaklaşık 689.30 metredir (Belediye Önü). Ankara’ya 387.7, İstanbul’a 755.1, İzmir’e 969.0, Samsun’a 200.5 Km uzaklıktadır.Tokat’ın Turhal İlçesine bağlı bir kasaba olan Çaylı Karadeniz Bölgesinin Orta Karadeniz kısmında yer almaktadır.Doğusunda Koruluk (Ovacık),Güneydoğusunda Arzupınar köyü ve Şenyurt kasabası, güneybatısında Yeşilırmağın  kenarında Kayaören köyü, Kuzeyinde Dazmana ve Çamlıca köyleri ile çevrilidir. Yüz Ölçümü 48 Km² olup, kasaba merkezinin nüfusu 2500 civarındadır. Kasabanın yakınlarında bulunan Katmer Kaya ve Dev İni adıyla geçen Deliklitaş’ın, Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından 1997 yılında yapılan Tokat ve Çevresi Yüzey araştırması(1)’na göre; İlk Tunç, Orta Tunç ve Demir Çağı ile Romalılar’a ait yaşam izleri bulunmaktadır.

Coğrafyası: Turhal Çaylı kasabası Karadeniz bölgesinin Orta Karadeniz bölümünde yer almaktadır. Turhal Çaylı 40’-18’ kuzey enlemi ile 36’-06 doğu boylamının kesiştiği yerdedir. Etrafı dağlar ve yüksek tepelerle çevrilidir. Çevredeki belli yükseltiler kesicik tepe (1450 m), kamalı çal tepe (1200 m), mercimek tepe(1201 m), kasabanın önünde yeşil ırmak havzası bulunmaktadır. Kasabanın tarım arazileri dağ yamaçlarda bulunduğu gibi yeşil ırmak havzalarında da yer almaktadır. Ayrıca kazovası adında ovası, meris yaylası adında yaylası bulunmaktadır.  

İklimi: Turhal Çaylı kasabası iklim özelliğinde; denize olan uzaklığı ve yüksekliğinin etkisi önemlidir. İlçemizde Orta Karadeniz iklimi ile iç anadolu bölgesi iklimi arasında bir geçiş iklimi görülür bu nedenle genelde ılıman bir iklime sahiptir. Genel olarak yaz mevsimi alçak alanlarda sıcak ve kurak yüksek yerlerde serin geçer. Yeşilırmak vadisi boyunca iç kesimlere ulaşana Karadeniz’in nemli havası beklenmedik zamanda yağışa dönüşebilir. Kış mevsimi soğuk ve kar yağışlıdır. Kuzeyden güneye yükseltinin artması nedeniyle önemli farklılıklar görülür. Güneye doğru kış mevsimi daha sert bir karakter gösterir. En soğuk aylar ocak, şubat, en sıcak aylar temmuz ve ağustos dur. Yıllık ortalama sıcaklık 12–9 derecedir. En az yağışı yaz mevsiminde alan Turhal-Çaylı da yıllık yağış miktarı 413,3 mm dır. Yaz aylarında poyraz kuzeyden eserken, bazen güneyden sam yeli rüzgârı eser. Kışın kuzeybatıdan karayel kuzeyden yıldız eser ilkbaharda ise lodos görülür.Geçiş bölgesi iklim özelliklerini taşıması nedeniyle, Turhal-Çaylı çevresinde, Karadeniz iklim özelliklerini yansıtan ormanlar  (çam, kayın, ceviz, meşe, dağ kavağı vb. ) görülür. Karasal iklimin görüldüğü yerlerde ise bozkır bitki örtüsünün çeşitleri hâkimdir. Genel olarak her iklim türünde görülen tarım ürünleri yetiştirilebilir.                        
Komşuları: Dazya (Gümüştop),Arzupınar köyleri ile Şenyurt beldesidir. Eski Tokat yolu şosesinden içeride ve çevresinde olan belde, bugün yeni Tokat yolu çevresine de kaymıştır. 
Nüfusu:

Geçim kaynakları: Hayvancılık ve tarımdır. Köyde şeker pancarı, ayçiçeği, sebze ve meyve çeşitleri mevcuttur. Çevrede pelit, meşe, çaltı dikeni bulunmaktadır. Farklı bir bitki çeşidi yoktur. 

Ulaşım: Çaylı belediyesine ait toplu taşıma minibüsleri ile yapılmaktadır.Ayrıca özel halk minibüsleri ilede toplu taşıma yapılmaktadır. 

Köyün Önemli Mevkii:  
Kurban Tepesi; Eskiden yağmur duası için bu tepede kurban kesildiğinden dolayı bu tepeye kurban tepesi denmiştir. 
Karpuzoğlu Tepesi; Bu tepede karpuzoğlu diye birinin koyun hayadı (çobanlık) yapması neticesinde bu ad verilmiştir. 
Soğanlık Tepesi; Burada bulunan küçük bir su gözesinin ayağına soğan dikildiği için soğanlık adı kalmıştır.  
Meris Yaylası; Eskiden Rumlar zamanında meris adında bir Rum’ un yaylalığı olduğu için bu ad verilmiştir. 
Gölcük Yaylası; Bu bölgede ufak tefek bir kaç gölletin bulunması neticesinde buranın adı gölcük kalmıştır. 

Köde Ekonomik Hayat

Bazı baş ağrılarının okutulması, bazı tekkelere adaklar adayarak şifa beklenmesi gibi alışkanlıklar vardır. Köyün hudutları içinde herhangi bir tarihi yer yoktur. Mimari yapıda herhangi bir eser yoktur. Köyde eski el sanatları bulunmamakta olup yeni olacakta bir kaç hanede halıcılık yapılmaktadır. Yörede geliştirilmesi gereken el sanatı yoktur.  Köyümüz tahminen 20–25 hane civarlarında iken köyde su olmadığı,bu köylüler su ihtiyacını develerle yeşil ırmaktan getirdikleri söylenmektedir.,Eskiden kökboyama yapıldığı halde bu yıllar da köyümüzde kökboyama işleri yoktur.Yörede belli başlı mesire bulunmamaktadır.  Çaylı Kasabasının Derneği 1992 yılında İstanbul’da yasal anlamda kurulmuştur.Çaylı Köyü 1993 Yılında KASABA olmuştur.Çaylı Kasabasının üç mahallesi bulunmaktadır. Bunlar; Büyükçaylı Mahallesi, Küpçeşme, ve Kazova Mahallesi olarak isimlendirilmiştir. Çaylı kasabası’ nın Güney doğusunda Mercimek Dağı(rakım 1203 m),Büyükçaylı Mahallesi girişinde Kurban Dağı (rakım 720 m),Güney batısında Eğer Tepe (rakım 696 m), ile şimdiki TİGEM (Kazova Tarım İşletmesi)’nin bulunduğu yerde ,aynı zamanda Katmer Kaya’nın Kuzey batısındaki tepe ile çevrilidir. Çaylı kasabasının kuzey doğusunda MERİS Yaylası bulunmaktadır. Çaylı Kasabasının ilk mezarlığı Merkez mahallesinin Güneyinde bulunan Çerkez mezarlığı adıyla anılan mezarlıktır. Sonradan aile ve sülalelere göre herkes kendi aile mezarlığını kurmuştur. Çaylı Kasabasında; Hubyar Sultan’ın gelişiyle Aşu Çatmasına sebeb olan HUBYAR KUYUSU halen bir ziyaret yeri olarak burada  yer almaktadır.Ayrıca yine Hubyar Sultan’ın geldiğinde uğradığı evin yakınında yer alan MURAT KAYASI !da .yeni evlenen Damatlar(Güveyler)ın ziyaret ettiği bir yer olarak mevcuttur. Kasabanın Merkez Mahallesine girişteki KURBAN TEPESİ de bir ziyaret yeri olarak önemini korumaktadır.Her tarafı ormanlık olmasına rağmen az miktarda bozkır şeklinde olan bölgeleri de vardır. Kasaba Çevresinde üzüm bağları, meyve bahçeleri bulunmaktadır.Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır.Kasabada, pancar, hububat, sebze ve meyve yetişmektedir. Kazova Sulama Kanalın’ın sağ sahil kanalı kasabanın toprakları içersinden geçip üç adet tünelle beraber Gümüştop köyünden Turhal ilçesi topraklarında Yeşilırmak’a dökülmektedir. Kasabanın güney ve batısındaki komşu köylerle sınırını da Yeşilırmak belirlemektedir. Aynı zamanda kasaba halkı yeşilırmaktan da büyük çapta yararlanmaktadır.
 
                                                                      
Kaynak: Yılmaz ANAS  G.O.P.Üni. Öğretim Görevlisi
Hazırlayan: çaylıder